دریافت 19 جایزه معتبر بین‌المللی توسط برگزیده جایزه مصطفی(ص)

به گزارش ستاد ارتباطات و ترویج بنیاد مصطفی^(ص) دستاوردهای یاغی در سطح جهانی مورد توجه قرار گرفته است. او در ده سال گذشته 19 جایزه‌ علمی گوناگون دریافت کرده است که 16 مورد از این جوایز معتبر بین‌المللی را پس از دریافت جایزه مصطفی^(ص) به خود اختصاص داده است.

جایزۀ آکادمی توبا در حوزۀ علوم پایه و مهندسی (2016)، جایزه یادبود اسپایرز انجمن سلطنتی شیمی (2017)، نشان درجه یک پادشاه عبدالله دوم (2017)، جایزه بین­المللی انجمن هماهنگی شیمی ژاپن (2017)، جایزه جهانی علمی آلبرت انیشتین، شورای فرهنگی جهانی (2017)، جایزه کویت در حوزۀ علوم پایه (2017)، جایزۀ  ENIدر حوزۀ انرژی (2018)، جایزه مرزهای علم و دانش در حوزه علوم پایه از بنیاد اسپانیایی BBVA (2018) و جایزه ولف در شیمی (2018) از برجسته ترین جوایز علمی دنیا بوده است که به پروفسور یاغی تعلق گرفته است.

همچنین جایزه بین­المللی شاهزاده سلطان برای آب (2018)، جایزۀ گریگوری امینوف آکادمی سلطنتی علوم سوئد (2019)، مدال علم محمد بن راشد (2019)، مدال آگوست ویلهلم فون هفمان از سوی انجمن شیمی آلمان (2020)، جایزه آب پایدار انجمن سلطنتی شیمی (2020)، جایزه سخنرانی ارتل، موسسه فریتز هابر (2021)، جایزه AAAFM-Nakamura (2021)، و جایزه وینی فیوچر برای دستاوردهای برجسته در حوزه‌های نوظهور (2021) نیز در سال­های گذشته به ایشان اهدا شده است.

دوختن مولکول‌ها به یکدیگر برای ساخت دنیایی جدید

امروزه بسیاری از ماده‌های جدید، حاصل دستاوردهای دانشمندی است که به مدت چندین دهه در حال مطالعه پیوندها و برهمکنش میان مولکول‌ها بوده است. در نگاه جامعه علمی، او کاشف اصلی شاخه جدیدی در شیمی فرامولکولی به نام «شیمی شبکه‌ای» است.

عمر مونس یاغی در سال 1965 در یک خانواده پرجمعیت فلسطینی که در اردن پناهنده شده بودند به دنیا آمد. هنگامی که یاغی به سن 15 سالگی رسید با تشویق پدرش به آمریکا رفت. با وجود این‌که سطح زبانش پایین بود، کلاس‌های خود را در کالج منطقه‌ای هادسون‌ولی شروع کرد و سپس برای پایان تحصیلات خود به دانشگاه ایالتی نیویورک در آلبانی رفت. یاغی مدرک کارشناسی خود را در سال 1985 از این دانشگاه و دکتری خود را در سال 1990 از دانشگاه ایلینوی در اربانا زیر نظر پروفسور والتر جی‌کلمپرر دریافت کرد. اندکی پس از آن، یاغی دستیار پروفسور ریچارد اچ هولم در تیم تحقیقاتی دانشگاه هاروارد شد.

یاغی به خاطر پیشگامی در زمینۀ شیمی شبکه‌ای، یا همان علم ساختن ساختارهای شیمیایی از اجزای سازنده مولکولی، شناخته شده است. این علم با پیوند اجزای سازنده مولکولی (مولکول‌های آلی، خوشه‌های معدنی، دندریمرها، پپتیدها، پروتئین‌ها و...) به ساختارهایی از پیش تعیین‌شده مرتبط است که چنین واحدهایی در آن‌ها تکرار می‌شوند و با اتصال‌هایی قوی در کنار هم نگه داشته می‌شوند. او به دلیل معرفی انواع گستردۀ مواد کریستالی متخلخل، به نام چارچوب_­های فلزی-آلی، چارچوب­های آلی کووالانسی، و چارچوب های ایمیدازولات زئولیتی (MOFs, COFs, ZIFs) شناخته شده است. یاغی در سال 2015 به دلیل طراحی و ساخت طبقاتی از این ترکیبات، جایزه مصطفی^(ص) را از آن خود کرد.

یاغی این شاخه از علم شیمی را از یک علم بنیادی تا کاربرد آن توسعه داد. او موفق شد ساختار چارچوب‌ها، عملکرد آنها و محیط منافذ و معیارها را برای تولید مواد کریستالی با قابلیت ذخیره و جداسازی هیدروژن، متان، دی اکسید کربن، آب، مواد آلی فرار، پپتیدها و پروتئین­ها طراحی کند. MOF ها همچنین می‌تواند در کاتالیز واکنش‌هایی که منجر به تولید انرژی پاک می‌شوند استفاده شود: تبدیل متان به متانول، آب به هیدروژن و اکسیژن، واکنش‌های چرخه‌سازی آلی، و واکنش‌های شکستن پیوند کربن-کربن. او همچنین موفق به نشان دادن نحوه استفاده از MOF ها برای برداشت آب از هوای خشک و پیشگامی در زمینۀ بافندگی مولکولی شده است.

سال‌هاست که هدف علم شیمی ساخت مواد از راه طراحی بوده است. مشکلی که در این میان وجود دارد این است که ایجاد واحدهای ارتباطی در ابعاد گسترده به مواد بی‌شکلی منجر می‌شود که هر طرحی را به چالش می‌کشد. دستاورد یاغی، این رویا را به واقعیت تبدیل کرد و رویکردی را در شیمی پدید آورد که تاکنون به تولید گسترده‌ترین نوع مواد انجامیده است. توانایی شکل‌دهی دلخواه به این مواد، بر اهمیت آن افزوده و کاربردهای گسترده‌ بالقوه‌ای را در پی داشته است؛ این قابلیت‌ها در بیش از یک‌هزار آزمایشگاه دانشگاهی وصنعتی مورد بهره­برداری قرار گرفته است. این امر توانسته دانشمندان جوان بسیاری را از سراسر جهان برای ورود به علم شیمی و پژوهش در حوزه مواد نو ترغیب کند. یاغی بیش از 250 مقالۀ علمی منتشر کرده که به هر مقاله به طور میانگین، بیش از 300 بار استناد شده است. او یکی از پنج شیمیدان برتر جهان با بالاترین میزان استناد به شمار می‌آید.

رویکرد «اجزای سازنده» که از سوی یاغی مطرح شد، رشدی تصاعدی در ساخت مواد جدید با تنوع و چندگانگی را رقم زده است که همگی پیش از آن درعلم شیمی ناشناخته بودند؛ و این تمام ماجرا نبود؛ این رویکرد نو، راه را برای کشف کاربردهای شگرفی هموار ساخت که روزی از دل آزمایشگاه‌ها سربرخواهند آورد. این دنیای شیمیایی شگفت‌آور به معنای واقعی کلمه با تعریفی که او از اصطلاح ابداعی‌اش «شیمی شبکه‌ای» ارائه کرده است، انطباق دارد: دوختن اجزای سازند